Cümle, bir duyguyu, olayı, düşünceyi ya da haberi anlatan sözcüklerden oluşmuş birimlerdir. Bu sözcüklerden her biri, cümlenin bir öğesi olarak kabul edilir. Öğeler, cümlede üstlendikleri görevlere göre farklı adlarla anılır ve genellikle temel, yardımcı ve ara öğeler olarak üç başlık altında incelenirler. Temel Öğeler Özne Özne, cümle içinde eylemi gerçekleştiren ya da durumu karşılayan öğedir. Özne, genellikle cümlenin başında yer alır ve "kim?" veya "ne?" sorularına yanıt verir. Özne, gerçek özne, gizli özne ve sözde özne olmak üzere üçe ayrılır. Örnekler Gençler bir arada top oynuyorlar. (Kimler oynuyorlar? Gençler, gerçek özne) Yarın geleceğini söyledi. (Kim söyledi? O, gizli özne) Bu konu anlaşılmadı. (Ne anlaşılmadı? Bu konu, sözde özne) Ben size söz verdim. (Kim söz verdi? Ben, gerçek özne) Saat sekiz gibi gidecekler. (Kimler gidecekler? Onlar, gizli özne) Yüklem Yüklem, cümledeki eylemi veya durumu bildiren öğedir. Cümlenin temel öğelerinden biridir ve onsuz cümle tamamlanamaz. Yüklemler genellikle fiil ya da isim cümlesi şeklinde olabilir ve çeşitli çekim ekleri alabilir. Örnekler Annemin çantası odanın içindeymiş. (Odanın içindeymiş, yüklem) Bende sizinle geleceğim. (Geleceğim, yüklem) Onlar resim yapıyorlar. (Yapıyorlar, yüklem) Herkes düğüne gitti. (Gitti, yüklem) Babası oğlunu çok merak ediyordu. (Merak ediyordu, yüklem) Yardımcı Öğeler Nesne Nesne, öznenin yaptığı işten etkilenen öğedir. Yüklemi geçişli olan cümlelerde bulunur ve belirtili nesne ile belirtisiz nesne olarak ikiye ayrılır. Nesneyi bulmak için cümleye "ne?", "neyi?", "kimi?" soruları sorulur. Örnekler Bugün seni çok aradım. (Kimi aradım? Seni, belirtili nesne) Kadının elinde bir kutu vardı. (Kadının elinde ne vardı? Bir kutu, belirtisiz nesne) O resmi mutlaka görmeliyim. (Neyi görmeliyim? O resmi, belirtili nesne) Gelirken ona pasta aldım. (Ne aldım? Pasta, belirtisiz nesne) Dolaylı Tümleç Dolaylı tümleç, cümlenin yardımcı öğelerinden biridir. Yaklaşma, bulunma ve uzaklaşma bildiren kelimelerden oluşur. -e, -de veya -den eklerini alır. Dolaylı tümleci bulmak için "kime?", "kimde?", "kimden?", "neye?", "nereye?", "nereden?" gibi sorular sorulur. Örnekler Odanın içine geçip, resmi aradım. (Neyi aradın? Resmi, dolaylı tümleç) Seninle okulda görüşeceğiz. (Nerede görüşecekler? Okulda, dolaylı tümleç) Zarf Tümleci Zarf tümleci, cümlenin yardımcı öğelerindendir. Yükleme "nasıl?", "ne zaman?", "niçin?", "niye?", "neden?" veya "ne kadar?" soruları sorularak bulunur. Cümlede yön, zaman veya neden bildirir ve yüklemi tamamlar. Örnekler Annem bugün gelmedi. (Annen ne zaman gelmedi? Bugün, zarf tümleci) Ali durmadan ders çalıştı. (Ali nasıl ders çalışıyordu? Durmadan, zarf tümleci) Yukarı bakma sakın. (Nereye bakma? Yukarı, zarf tümleci) Not Birçok kaynakta veya farklı yerlerde karşılaşılan "edat tümleci" cümlenin öğesi, zarf tümleci olarak kabul edilebilir. |
Balatekin
12 Temmuz 2024 CumaÖzne cümlenin başında yer alır demissiniz. Ama bazen yüklemden sonra gelmiyor mu?
Cevap yazAdmin
12 Temmuz 2024 CumaBalatekin, dilbilgisi kuralları gereği özneler genellikle cümlenin başında yer alır, ancak bazı durumlarda yüklemden sonra da gelebilir. Bu, cümlenin vurgusunu değiştirmek veya belirli bir anlamı öne çıkarmak için kullanılan bir tekniktir. Özellikle şiir, edebi yazılar ve günlük konuşmalarda bu tür kullanımlara sıkça rastlanabilir.