Ek fiil konu anlatımı, fiiller konusunun iyice kavranmasının ardından kolaylıkla öğrenilebilecek bir konudur. Ek fiil, isim ve isim soylu kelimelerin yüklem olarak kullanılabilmesini sağlayan eklere verilen isimdir. Eklendiği çekimli fiilleri birleşik zamanlı fiil yapmaktadır. Ek fiillere mastar ekleri geldiğinde bir anlam ifade etmezler. Ek fiilin mastar eki 'i (Mek)'tir.
Ancak konuşurken ve yazarken 'i' genellikle kullanılmaz ve düşer. Ek fiillerin 2 görevi vardır. Birincisi isim ve isim soyundan olan kelimeleri yüklem haline getirmek, diğeri ise basit zamanlı fiillere gelerek onları birleşik zamanlı bir fiil haline getirmek. Ek fiiller 2 gruba ayrılırlar:
1. İsim Cümlelerinde Ek Fiil
İsim ve isim soylu sözcükleri zamir, sıfat, zarf, edat durumuna getirir, yargı bildirir ve yüklem yapar. İsim kökenli kelimelerin yüklem halinde oldukları cümlelere isim cümleleri adı verilmektedir. İsim cümlelerinde ek fiilin 4 farklı çekimi bulunmaktadır:
- Ek Fiilin Görülen Geçmiş Zamanı: Bahsedilen durumu bilme, görme ve durum yaşanırken ona tanık olma anlamı katmaktadır. İsim soylu kelimelere 'idi' eki getirilerek yapılmaktadır. Bu duruma örnek olarak 'soğuk-tu, güzel-di' kelimeleri verilebilmektedir.
- Ek Fiilin Öğrenilmiş Geçmiş Zamanı: Bahsedilen durumu başkasından duyma, öğrenme, bilme durumu söz konusudur. İsim köklü kelimelere '-imiş' eki getirilerek yapılmaktadır. Bu duruma örnek olarak 'güzel-miş, soğuk-muş' kelimeleri örnek olarak gösterilebilir.
- Ek Fiilin Geniş Zamanı: Bahsedilen durumun her an gerçekleşebileceği, her zaman gerçekleşme potansiyeli olduğu anlamına gelmektedir. Ek fiilin geniş zaman ekleri olarak '-im, -sin, -idir, -iz, -lerdir/-dirler' kullanılmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri 'idir' ekinin genellikle düştüğü ve kişi eklerinde ek fiil olarak kulanıldığıdır. Bu duruma örnek olarak 'yasak-tır' verilebilir.
- Ek Fiilin Şartı: bu çekim ek fiilin eklendiği sözcükleri yüklem konumuna getirmez. Bunun aksine o sözcüğe şart, koşul anlamı ekler. Bu durumun eki 'ise'dir. Ancak geldiği sözcüğe göre '-sa, -se' eki de gelebilmektedir. Ek fiilin şartına örnek olarak 'güzel ise/ güzel-se' verilebilir. Burada önemli nokta 'ise' ekinin 'ise' bağlacıyla karıştırılmamasına dikkat edilmesidir.
2. Fiil Cümlelerinde Ek Fiil
Sadece bir kip eki almış fiiller, ek fiil alarak birleşik zamanlı fiil haline gelirler. Bir fiilin birleşik zamanlı fiil olabilmesi için iki kip ekinin yan yana gelmesi gerekmektedir. Bu fiillerde sonradan eklenen ikinci kip her zaman ek fiildir. Fiil cümlelerinde ek fiile örnek olarak 'bak-mış-tı' verilebilir. Fiil cümlelerinde ek fiilde yüklem konumunda olan sözcük eylem bildirmektedir.
Görüldüğü üzere ek fiil konu anlatımını anlayabilmek ve iyice kavrayabilmek için fiilleri, fiil çekimlerini, bileşik ve basit yapılı fiilleri bilmek gerekmektedir. Her konu birbirinin üzerine eklenerek devam ettiğinden ek fiil konu anlatımının da ileride karşılaşılacak diğer konular içinde iyice kavranması önemlidir.
19.01.2024 13:35:37
